101- قارعه [كوبنده]
از نامهاى قیامت است كه در سه آیه اول آمده است.
قیامت، كوبنده دلهاست با ترس. و كوبنده دشمنان خداست، با عذاب.
در این سوره از قیامت و حالتخوشى و ناراحتى نیكوكاران و بدكاران سخن گفته شده است.
بعد از سوره ایلاف، در مكه در اوائل بعثت نازل شده و 11 آیه دارد.
بعد از سوره ایلاف، در مكه در اوائل بعثت نازل شده و 11 آیه دارد.
102- تكاثر [افتخار به زیادى ثروت و عزت]
در دو آیه اول از تكاثر نكوهش شده، یعنى افزون طلبى در ثروت و قدرت، و افتخار كردن به كثرت اموال و قوم و قبیله و عزت اجتماعى. مشركین براى اثبات عظمتخود از جهت نفرات، حتى مردههاى خود را هم در گورستان به حساب مىآوردند. چه بازیچه و مشغولیتى!... در بعضى تفاسیر، به قومى از یهود تفسیر شده و در بعضى به دو قبیله از قریش و در بعضى هم به دو گروه از انصار.
این سوره، بعد از سوره كوثر، نازل شده و 9 آیه دارد و از سورههاى مكى است.
این سوره، بعد از سوره كوثر، نازل شده و 9 آیه دارد و از سورههاى مكى است.
103- عصر [زمان، بعد از ظهر، فشار، و ...]
در اولین آیه، خداوند به عصر قسم یاد كرده است.
مفسرین، عصر را به معانى گوناگونى بیان كردهاند، از قبیل: عصر نبوت، عصر نزول قرآن، عصر قیامت، عصر دولت مهدى، نماز عصر، روزگار، و معانى دیگر...
در جواب این سه قسم، سوره به بیان خلاصهاى از معارف قرآن اشاره مىكند و آن عبارت است از: «ایمان»، «عمل صالح»، «حق»، «صبر». در بیانى خلاصه و مختصر، مفاهیم بلند و فراوانى بیان شده است.
این سوره، مكى است و با 3 آیه در سال اول بعثت بعد از سوره انشراح نازل شده است.
این سوره، مكى است و با 3 آیه در سال اول بعثت بعد از سوره انشراح نازل شده است.
104- همزه [عیبجو و طعنه زن]
در این سوره از كسانى كه از دیگران عیجبوئى كرده و با حركات چشم و ابر و مسخرهشان مىكنند و به ثروتهاى جمع شده خود مغرورند نكوهش شده است و وعده آتش به آنها داده شده و آیات تنذیرى این سوره مربوط به آغاز دعوت و دوران درگیرى با اشراف است.
بعد از سوره قیامت نازل شده و از سورههاى مكى است و 9 آیه دارد.
بعد از سوره قیامت نازل شده و از سورههاى مكى است و 9 آیه دارد.
105- فیل
در این سوره داستان فیل سواران ابرهه را كه براى ویران كردن خانه توحید، كعبه، هجوم آورده بودند و با قدرت خداوند نابود شدند بطور خلاصه بیان كرده است.
خود این واقعه، كه قبل از اسلام رخ داده بود مبدء تاریخ شد و آن سال به «عام الفیل» مشهور گشت. بنا به نقل مورخین، در همان سال هم پیامبر متولد شد و 40 سال بعد از آن ماجرا به رسالت مبعوث گشت.
این تاریخچه و یادآورى آن در قرآن، هشدارى است به كسانى كه از در جنگ و ستیز با خدا و آئین او وارد مىشوند.
این سوره هم بعد از «كافرون» در اوائل بعثت در مكه نازل شده و 5 آیه دارد.
بعضى این سوره را با سوره بعدى یكى دانستهاند، چون مطالبشان بهم مربوط است.
بعضى این سوره را با سوره بعدى یكى دانستهاند، چون مطالبشان بهم مربوط است.
106- ایلاف [الفت دادن]
نام دیگر سوره «قریش» است. در رابطه با سوره قبلى، كه دشمنان حبشى مهاجم به كعبه نابود شدند، این كار، بخاطر تجمع خاطر و انس و الفت و ایمنى «قریش» در كوچهاى تابستانى و زمستانى انجام گرفت و در مقابل، از آنان انتظار است كه خدا را پرستش كنند.
سوره مكى است و بجهت پیوستگى مطالبش با سوره فیل، بعضىها این دو را یك سوره حساب كردهاند.
5 آیه دارد و در سال 3 بعثت، بعد از سوره «تین» نازل شده است.
5 آیه دارد و در سال 3 بعثت، بعد از سوره «تین» نازل شده است.
107- ماعون [ظرف غذا]
در آخرین آیه، از نمازگزاران سهلانگار و ریاكار كه از اطعام و سیر كردن گرسنگان با ظرفهاى پر از غذا جلوگیرى مىكنند نكوهش شده است و اینها همه در ردیف تكذیبكنندگان دین محسوب شدهاند به این مناسبت، این سوره بنام سوره «دین» هم گفته شده است.
نقل شده كه نزول سوره درباره ابوجهل و كفار قریش بوده است.
این سوره بعد از تكاثر و قبل از «فیل» و در مكه در سال 2 بعثت نازل شده و 7 آیه دارد.
این سوره بعد از تكاثر و قبل از «فیل» و در مكه در سال 2 بعثت نازل شده و 7 آیه دارد.
108- كوثر [خیر فراوان]
در اینكه منظور از كوثر، نهرى است در بهشت، یا حوضى در محشر، یا ذریه و فرزندان زیاد، یا علماى امت، یا نبوت و قرآن، یا علم و حكمتیا ... نظریههاى گوناگونى وجود دارد.
منظور هر كدام باشد، این خیر كثیر را خداوند به پیامبر اعطا كرده است (آیه 1)
این سوره یك سطرى كه 3 آیه دارد و از اعجازهاى قرآن است در جواب عیبجوئىهاى مشركین نازل شده كه بخاطر نداشتن فرزند پسر، پیامبر را مقطوع النسل و «ابتر» مىگفتند.
بعد از «عصر» یا «عادیات» در مكه نازل شده است. سال اول بعثت. بعضى هم گفتهاند كه در «صلح حدیبیه» نازل شده است. «صلح حدیبیه» نازل شده است.
109- كافرون [كافرها]
در این سوره، خداوند به پیامبر فرمان برائت از خدایان مشركین و عقاید باطل آنها را مىدهد. چرا كه میان توحید و شرك، هرگز سازشى نیست.
نزول این سوره در پى آن بود كه بعضى از مشركین، از پیامبر مىخواستند كه مدتى بتهاى آن را عبادت كنند تا آنها هم خداى محمد را بپرستند. سوره، مسلمانان را از سازش بر سر اصول اعتقادى و مبانى بنیادى مكتب بر حذر مىدارد. بنام سوره «عبادات» هم گفته شده است.
6 آیه دارد و بعد از سوره ماعون (یا: فیل) در اوائل بعثت در مكه نازل شده است.
6 آیه دارد و بعد از سوره ماعون (یا: فیل) در اوائل بعثت در مكه نازل شده است.
110- نصر [یارى]
در این سوره، از نصر و یارى خدا و پیروزى و فتح بزرگ است كه از سوى خدا فرا رسیده است و مردم فوج فوج به دین خدا مىگروند.
گفتهاند كه در ایام «حجة الوداع» سال آخر عمر پیامبر در «منا» نازل شده و آخرین سورهاى است كه به نحو كامل و یكجا آمده است. بعد از سوره توبه و 3 آیه دارد.
نام دیگرش «تودیع» است. چرا كه بعنوان آخرین سورهها، وداعى با پیامبر و پیامبر با امت محسوب مىشود و در آن اشارهاى به وفات رسول گرامى اسلام شده است. محسوب مىشود و در آن اشارهاى به وفات رسول گرامى اسلام شده است.
111- تبت [شكسته باد]
ابولهب، و همسر آتش افروز و هیزمكش او از سردمداران مشركین مخالف پیامبر بودند و آن حضرت را آزار مىدادند. در این سوره (آیه 1) نفرین شده كه شكسته باد دستان ابولهب و خودش نابود باد.
نام دیگر سوره، «مسد» است. یعنى ریسمانى بافته شده از لیف خرما. در مورد همسر ابولهب در آخرین آیه مىگوید كه در گردن زنش در حالت عذاب ریسمانى از این نوع خواهد بود. سوره لهب هم گفته شده است.
بعد از سوره «فاتحه» و به قولى بعد از «مدثر» در اوائل بعثت در مكه نازل شده و 6 آیه دارد.
بعد از سوره «فاتحه» و به قولى بعد از «مدثر» در اوائل بعثت در مكه نازل شده و 6 آیه دارد.
112- اخلاص [خالص كردن]
سوره «اخلاص»، یا «توحید»، یا «قل هو الله» وحدانیت و اوصاف خداوند را بیان مىكند و بسیار فضیلیت دارد معادل یك سوم قرآن است. به نام سوره «اساس» هم یاد شده است.
سوره در جواب درخواست گروهى از یهود كه از پیامبر، اوصاف خداوند را پرسیده بودند، نازل شده است.
«قل هو الله» نسب نامه خدا است.
در مورد این سوره، امیر المؤمنین فرموده است كه: «قل هو الله»، نسب نامه خداست.
این سوره بعد از «ناس» در اوائل بعثت در مكه نازل شده و 4 آیه دارد.
این سوره بعد از «ناس» در اوائل بعثت در مكه نازل شده و 4 آیه دارد.
113- فلق [صبح]
در این سوره فرمان به پیامبر است كه به خدائى كه آفریدگار فلق و سپیده دم است از شر همه پدیدهها و شر ظلمت فراگیر و جادوگران و حسودان، پناه ببرد.بعد از سوره فیل و قبل از ناس در مكه نازل شده و 5 آیه دارد. در مكه نازل شده و 5 آیه دارد.
114- ناس [مردم]
در این سوره هم مثل سوره قبلى، خداوند به پیامبر فرمان داده كه به پروردگار مردم، فرمانرواى مردم و معبود مردم، از شر وسوسه گران از جن و انس پناه ببرد.
این سوره و سوره فلق را، «معوذتین» هم گفتهاند. زیرا كه در آغاز هر دو، مسئله تعویذ و پناه بردن به خدا از شرور حسودان و افسونگران و جادوگران مطرح شده كه دشمنان از طریق جادو و افسون قصد صدمه رساندن به پیامبر را داشتند.
بعضى هم این دو سوره را از سورههاى مدنى دانستهاند كه با هم نازل گشتهاند.